Masz takie prawo jazdy? Policja może uznać, iż nie masz uprawnień. Spójrz w rubrykę 11, zanim wsiądziesz za kółko

Większość polskich kierowców żyje w błogim przekonaniu, iż prawo jazdy robi się raz na całe życie. Zdany egzamin, odebrany dokument i… spokój do emerytury. Niestety, przepisy zmieniły się już dawno temu, a ich skutki zaczynamy odczuwać właśnie teraz, na przełomie 2025 i 2026 roku. Okazuje się, iż termin „bezterminowe” stał się pułapką językową, która może kosztować Cię nie tylko 1500 złotych mandatu, ale choćby sądowy zakaz prowadzenia pojazdów. Wystarczy, iż przeoczysz jedną datę na rewersie swojego dokumentu. Czy wiesz, co oznaczają te małe cyferki?

Fot. Warszawa w Pigułce

Koniec epoki „dożywocia” za kierownicą

Jeszcze kilkanaście lat temu sprawa była prosta: jeżeli byłeś zdrowy w dniu egzaminu, dostawałeś uprawnienia bezterminowe. Dokument nie miał daty ważności, a badania lekarskie były formalnością, o której zapominało się minutę po wyjściu z gabinetu. Ta sielanka skończyła się definitywnie w 2013 roku, ale wielu kierowców do dziś nie zaktualizowało swojej wiedzy o przepisach.

Obecnie w Polsce nie wydaje się już bezterminowych praw jazdy. Maksymalny okres ważności dokumentu to 15 lat. choćby jeżeli masz sokoli wzrok i żelazne zdrowie, Twój plastik ma datę przydatności do użycia. Jednak prawdziwy dramat rozgrywa się nie u tych, którzy mają dokument istotny 15 lat, ale u kierowców z krótszym terminem ważności, wynikającym z problemów zdrowotnych. To właśnie ta grupa jest najbardziej narażona na surowe konsekwencje po Nowym Roku.

Rubryka 11 kontra Rubryka 12 – różnica, która boli

Wyjmij swoje prawo jazdy i spójrz na jego tył. Zobaczysz tam tabelkę z kategoriami. najważniejsze są dwie kolumny obok symboli pojazdów: rubryka 11 (data ważności uprawnienia) i rubryka 10 (data wydania). pozostało data ważności samego dokumentu (na froncie, w rubryce 4b).

Wielu kierowców myli ważność dokumentu (plastiku) z ważnością uprawnień. To fundamentalna różnica:

• Gdy traci ważność DOKUMENT (plastik): Twoje uprawnienia są przez cały czas ważne, ale nie masz ważnego poświadczenia. To problem administracyjny. Trzeba iść do urzędu, zapłacić 100 zł i wymienić plastik. Mandat za brak ważnego dokumentu jest zwykle niższy lub kończy się pouczeniem (choć w systemie CEPiK będzie widniało „dokument nieważny”).
• Gdy traci ważność UPRAWNIENIE (badania): To sytuacja krytyczna. Dzieje się tak, gdy upłynął termin ważności badań lekarskich (często 3, 5 lub 10 lat). W świetle prawa, od dnia następnego po tej dacie, tracisz prawo do kierowania pojazdami. Jesteś traktowany tak samo, jak osoba, która nigdy nie zrobiła „prawka”.

Wada wzroku? Cukrzyca? Masz bombę zegarową w portfelu

W 2026 roku problem ten uderza ze zdwojoną siłą, ponieważ kończą się terminy wielu dokumentów wydawanych w systemie czasowym w poprzednich latach. Dotyczy to milionów Polaków, którzy mają w prawie jazdy wpisane kody ograniczeń (w rubryce 12), np. 01.01 (okulary) lub 01.06 (soczewki lub okulary).

Osoby z wadą wzroku zwykle otrzymywały uprawnienia na 5 lub 10 lat. jeżeli ten termin minął np. wczoraj, a Ty dzisiaj wsiadasz do auta, popełniasz wykroczenie z art. 94 Kodeksu Wykroczeń: „Prowadzenie pojazdu bez uprawnienia”.

Konsekwencje w 2026 roku są drakońskie. Nie jest to już mandat 500 zł, jak dawniej. w tej chwili minimalna grzywna sądowa to 1500 złotych, a maksymalna może wynieść choćby 30 000 złotych. Co gorsza, sąd w takim przypadku orzeka zakaz prowadzenia pojazdów (zazwyczaj na 6 miesięcy lub rok). jeżeli złamiesz ten zakaz, popełniasz już przestępstwo, za które grozi więzienie.

mObywatel Cię nie uratuje, a wręcz zdradzi

Cyfryzacja miała ułatwić życie, ale w tym przypadku działa jak bezlitosny weryfikator. Wielu kierowców uważa, iż skoro nie muszą wozić plastiku przy sobie, bo mają aplikację mObywatel, to problem daty na dokumencie ich nie dotyczy. „Policjant sprawdzi w systemie i będzie OK” – myślą.

Nic bardziej mylnego. Aplikacja mObywatel pobiera dane bezpośrednio z Centralnej Ewidencji Kierowców (CEK). jeżeli data ważności Twojego badania lekarskiego lub dokumentu upłynęła, Twoje cyfrowe prawo jazdy w aplikacji zaświeci się na czerwono z komunikatem „Nieważne”. Podczas kontroli drogowej policjant widzi to samo w swoich terminalach. Nie ma miejsca na negocjacje, tłumaczenie się „zapracowaniem” czy „kolejkami do lekarza”. System jest zero-jedynkowy.

Wielka wymiana „bezterminowych” papierowych dokumentów? Jeszcze nie teraz, ale…

W mediach często pojawia się temat obowiązkowej wymiany starych, papierowych praw jazdy. Warto to sprostować, by nie siać paniki, ale zachować czujność. Posiadacze bezterminowych praw jazdy wydanych przed 19 stycznia 2013 roku będą musieli je wymienić w latach 2028–2033.

Jednak – i tu jest haczyk – wielu posiadaczy takich „starych” dokumentów w międzyczasie podupadło na zdrowiu lub zmieniło dane (np. nazwisko po ślubie). Każda ingerencja w dane, każda nowa kategoria (np. dorobienie motocykla), wymusza wymianę dokumentu na nowy wzór. A nowy wzór to już zawsze dokument terminowy (maksymalnie na 15 lat). W 2026 roku urzędy komunikacji notują wzmożony ruch właśnie w związku z koniecznością aktualizacji danych.

Procedura wymiany w 2026 roku – ścieżka zdrowia

Jeśli zorientowałeś się, iż Twoje badania lekarskie tracą ważność za miesiąc, musisz działać błyskawicznie. Procedura nie jest skomplikowana, ale czasochłonna i kosztowna. Nie wystarczy pójść do urzędu.

1. Wizyta u lekarza orzecznika: Musisz udać się do lekarza uprawnionego do badania kierowców (nie do zwykłego rodzinnego!). Koszt takiego badania jest ustawowo sztywny i wynosi 200 złotych.
2. Nowe zdjęcie: Fotografia musi być aktualna, biometryczna (taka jak do dowodu osobistego). Koszt: około 40-50 zł.
3. Wizyta w Wydziale Komunikacji: Składasz wniosek, orzeczenie lekarskie i zdjęcie. Opłata za wydanie dokumentu to 100 zł + 0,50 zł opłaty ewidencyjnej.

Tu zaczynają się schody. Czas oczekiwania na wyprodukowanie dokumentu przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych wynosi zwykle do 9 dni roboczych, ale w okresach wzmożonego ruchu (np. po Nowym Roku) może się wydłużyć do 30 dni. Czy w tym czasie, mając w ręku zaświadczenie o zdanym egzaminie lekarskim, ale nie mając fizycznie nowego dokumentu, możesz jeździć? To szara strefa. Teoretycznie uprawnienia odzyskałeś (jesteś zdrowy), ale nie masz dokumentu. Policjant może być wyrozumiały, ale system w radiowozie przez cały czas może pokazywać „brak uprawnień” do momentu aktualizacji bazy CEK przez urzędnika.

Ubezpieczenie OC a nieważne prawo jazdy

Jest jeszcze jeden, finansowy aspekt sprawy, który może zrujnować domowy budżet skuteczniej niż mandat. Chodzi o odszkodowania. jeżeli spowodujesz wypadek, mając nieważne prawo jazdy (np. wygasły badania lekarskie), Twój ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie poszkodowanemu z Twojej polisy OC, ale… zaraz potem wystąpi do Ciebie z tzw. regresem ubezpieczeniowym.

Oznacza to, iż będziesz musiał oddać ubezpieczalni każdą złotówkę wypłaconą ofiarom. jeżeli uszkodzisz luksusowe auto lub – co gorsza – spowodujesz uszczerbek na zdrowiu innej osoby (rehabilitacja, renta), kwoty mogą iść w miliony złotych. Jazda z przeterminowaną rubryką 11 to hazard o najwyższą stawkę.

Seniorzy pod lupą Komisji Europejskiej

Warto też wspomnieć o planach, które w 2026 roku nabierają kształtów na szczeblu unijnym. Bruksela debatuje nad wprowadzeniem obowiązkowych, częstszych badań dla seniorów powyżej 70. roku życia. Choć w Polsce przepisy te jeszcze nie weszły w życie w tak rygorystycznej formie, to lekarze orzecznicy już teraz ostrożniej wydają zaświadczenia starszym kierowcom, często skracając ważność uprawnień do roku lub dwóch lat. To oznacza częstsze wizyty w urzędach i większe ryzyko przeoczenia terminu.

Co to oznacza dla Ciebie?

Nie pozwól, by biurokracja odebrała Ci mobilność. Sprawdź swoje dokumenty jeszcze dziś, wykonując te proste kroki:

• Wyjmij prawo jazdy z portfela: Odwróć je na drugą stronę. Spójrz na rubrykę 11 przy kategorii B. jeżeli jest tam data – to jest Twój „termin ważności” jako kierowcy. Wpisz go do kalendarza w telefonie z przypomnieniem ustawionym na 3 miesiące wcześniej.
• Sprawdź rubrykę 4b na froncie: To data ważności samego plastiku. jeżeli mija, czeka Cię tylko wymiana administracyjna (bez lekarza), ale też musisz to zrobić, by nie mieć problemów za granicą lub przy wypożyczaniu auta.
• Zaloguj się do mObywatela: Wejdź w zakładkę „Kierowca i pojazdy”. Sprawdź status swojego dokumentu. jeżeli widzisz kolor pomarańczowy lub czerwony – nie wsiadaj za kierownicę.
• Masz wadę wzroku? jeżeli od ostatniego badania minęło 5 lat, a Twój wzrok się pogorszył, udaj się do okulisty przed wizytą u lekarza orzecznika. Pozwoli to uniknąć stresu podczas badania kwalifikacyjnego.
• Planujesz wyjazd za granicę? Pamiętaj, iż cyfrowe prawo jazdy mObywatel jest ważne tylko w Polsce. Za granicą musisz mieć ważny, fizyczny plastik. jeżeli jego termin mija – wakacje mogą zamienić się w koszmar.

Twoje prawo jazdy to przywilej, nie prawo dane raz na zawsze. W 2026 roku dbałość o daty jest tak samo ważna, jak dbałość o stan techniczny samochodu.