Masowe kontrole urzędów skarbowych. Wzrost o 200 procent! Sprawdzają ten podatek

Kontrole tego podatku osiągnęły rekordową skuteczność w 2023 roku. Jak informuje money.pl, znacząco wzrosła zarówno liczba kontroli, jak i ich efektywność finansowa.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Znaczący wzrost liczby i skuteczności kontroli

W 2023 roku urzędy celno-skarbowe zakończyły 202 kontrole dotyczące podatku u źródła, podczas gdy w 2021 roku było ich zaledwie 86. Oznacza to wzrost o ponad 235 procent w ciągu dwóch lat. Jeszcze bardziej imponująca jest skuteczność tych działań – osiągnęła ona poziom 97,9 procent w 2023 roku, a w 2024 roku wzrosła do 98,6 procent. Jak podaje money.pl, ustalenia wymiarowe za 2023 rok przekroczyły 650 milionów złotych, a średni domiar z jednej kontroli wzrósł niemal pięciokrotnie – z 684 tysięcy złotych w 2021 roku do 3,2 miliona złotych w 2023 roku.

Wzrost skuteczności kontroli wiąże się z wykorzystaniem zaawansowanych narzędzi analitycznych. Organy skarbowe korzystają z analizy Big Data, danych z Systemu STIR monitorującego transakcje bankowe w czasie rzeczywistym oraz informacji z JPK_VAT i innych deklaracji podatkowych. Szczególnie istotna stała się również międzynarodowa wymiana informacji prowadzona w ramach platformy EMPACT. Te nowoczesne narzędzia pozwalają na precyzyjne typowanie podmiotów do kontroli.

Mimo imponujących wyników z 2023 roku, pierwsze półrocze 2024 roku przyniosło pewne spowolnienie. Liczba wszczętych kontroli spadła o 16 procent w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku. Wpłaty pokontrolne również się zmniejszyły – o 19 procent, osiągając poziom 312,580 milionów złotych.

Mniejsze urzędy, mniej kontroli

Polska administracja skarbowa składa się z 400 urzędów skarbowych, z czego 379 to urzędy niewyspecjalizowane, a 21 to urzędy wyspecjalizowane, obsługujące największych podatników z przychodami powyżej 3 milionów euro. Te ostatnie obsługują około 40 tysięcy firm, podczas gdy pozostałe urzędy zajmują się obsługą około miliona przedsiębiorstw, które stanowią 96 procent wszystkich podatników CIT, odpowiadając jednak jedynie za 8 procent deklarowanych przychodów i 13 procent podatku należnego.

Najwyższa Izba Kontroli w swoim październikowym raporcie zwraca uwagę na istotne problemy w funkcjonowaniu mniejszych urzędów skarbowych. 43 niewyspecjalizowane urzędy skarbowe, obsługujące prawie 19 tysięcy spółek, nie przeprowadziły żadnej kontroli CIT przez 2,5 roku. Kolejne 57 urzędów przeprowadziło w tym okresie tylko po jednej kontroli.

Tendencje w kontrolach

Najwyższa Izba Kontroli zauważa rosnącą tendencję do zastępowania formalnych kontroli czynnościami sprawdzającymi. Jest to problematyczne, ponieważ czynności sprawdzające mają ograniczony zakres – nie mogą obejmować zeznań świadków, informacji z instytucji finansowych, oględzin rzeczy i środków trwałych czy czynności sprawdzających u kontrahenta. Według ekspertów cytowanych przez money.pl, może to prowadzić do obniżenia skuteczności nadzoru podatkowego, szczególnie w przypadku mniejszych podmiotów gospodarczych.

Co to jest podatek u źródła?

Podatek u źródła (ang. withholding tax) to specyficzny rodzaj opodatkowania, w którym płatnik, dokonując wypłaty należności na rzecz zagranicznego kontrahenta lub podmiotu, jest zobowiązany do potrącenia i odprowadzenia podatku na rzecz państwa, w którym znajduje się źródło dochodu. Innymi słowy, to podatek pobierany „u źródła” powstania przychodu.

Podatek ten dotyczy transakcji międzynarodowych, w szczególności w sytuacjach, gdy dochód wypłacany jest z jednego kraju do innego. Najczęściej stosuje się go w przypadku:

• odsetek (np. z tytułu pożyczek lub obligacji),
• dywidend (wypłacanych udziałowcom lub akcjonariuszom zagranicznym),
• należności licencyjnych (np. opłat za korzystanie z praw autorskich, patentów, znaków towarowych),
• wynagrodzeń za usługi niematerialne (np. doradcze, reklamowe, prawne),
• wynagrodzeń za pracę artystów i sportowców (jeśli występują w danym kraju, ale nie mają w nim rezydencji podatkowej).

Jak działa podatek u źródła?

1. Płatnik podatku (np. polska firma) wypłaca należność na rzecz zagranicznego kontrahenta.
2. Przed dokonaniem wypłaty płatnik potrąca podatek zgodnie z lokalnymi przepisami podatkowymi kraju, w którym znajduje się źródło dochodu (np. w Polsce).
3. Odprowadzony podatek trafia do urzędu skarbowego w kraju źródła dochodu.
4. Zagraniczny kontrahent otrzymuje kwotę netto (po potrąceniu podatku).