Zakaz prowadzenia samochodów dla osób powyżej 70 lat. UE ogłosiła zmiany

Komisja Europejska wycofała się z planów automatycznego odbierania prawa jazdy kierowcom powyżej 70. roku życia, a Parlament Europejski odrzucił obowiązek regularnych badań lekarskich co pięć lat dla seniorów. Nowa dyrektywa pozwala państwom członkowskim samodzielnie ustalać zasady kontroli zdrowia kierowców, uwzględniając lokalne warunki i podejście do bezpieczeństwa na drogach. To kluczowa zmiana w kontekście starzejącego się społeczeństwa Europy i rosnącej liczby kierowców w starszym wieku.

Cel strategii „wizja zero” i aktualizacja wymogów zdrowotnych kierowców

Unia Europejska realizuje ambitny plan „wizja zero”, którego celem jest praktyczne wyeliminowanie śmiertelnych i poważnych wypadków drogowych do 2050 roku. Obecnie w UE co roku ginie ponad 20 tysięcy osób na drogach, a do 2030 roku planowane jest zmniejszenie tej liczby o połowę.

W ramach aktualizacji dyrektywy dotyczącej praw jazdy, Polska – pełniąca w ostatnim czasie prezydencję w Radzie UE – zakończyła negocjacje z Parlamentem Europejskim nad ostatecznym kształtem przepisów. Nowelizacja ma na celu ujednolicenie minimalnych wymogów dotyczących sprawności psychofizycznej kierowców w krajach członkowskich, przy zachowaniu większej elastyczności dla państw i respektowaniu praw obywatelskich.

Elastyczne podejście do kontroli zdrowia kierowców seniorów

Wbrew wcześniejszym planom, Parlament Europejski odrzucił propozycję obowiązkowych badań lekarskich co pięć lat dla kierowców powyżej 70. roku życia. Argumentowano, że takie rozwiązanie jest dyskryminujące ze względu na wiek i ogranicza prawo seniorów do swobodnego przemieszczania się oraz uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym.

W efekcie zdecydowano się na kompromis:

• Każdy kierowca przed otrzymaniem prawa jazdy w UE będzie musiał przejść badania lekarskie lub badania przesiewowe.
• Badania przesiewowe mogą opierać się na samoocenie kierowcy, który wypełni odpowiedni formularz oceniający jego zdolność do prowadzenia pojazdów.
• Państwa członkowskie samodzielnie zdecydują, czy samoocena będzie wystarczająca, czy wymagać będą pełnych badań lekarskich, w tym kontroli wzroku i układu krążenia.

Takie rozwiązanie pozwala uwzględnić specyfikę i priorytety poszczególnych krajów, równoważąc bezpieczeństwo na drogach oraz prawa i potrzeby starszych kierowców.

Starzenie się społeczeństwa a wyzwania dla ruchu drogowego

Starzenie się populacji to jedno z najważniejszych wyzwań demograficznych UE. Prognozy wskazują, że do 2050 roku niemal połowa mieszkańców Unii będzie miała 50 lat lub więcej. Średnia długość życia ma wzrosnąć z obecnych 68 do 76 lat, a w krajach rozwiniętych nawet do 83 lat. Liczba osób powyżej 80. roku życia może wzrosnąć z 90 do ponad 400 milionów.

W Polsce procesy starzenia są jeszcze intensywniejsze. Liczba osób w wieku emerytalnym ma znacząco wzrosnąć już do 2030 roku. Według Światowej Organizacji Zdrowia starość zaczyna się od 60. roku życia, a w Polsce osoby po 60. roku życia stanowią około 17% populacji.

Aktualne regulacje w Polsce przewidują badania lekarskie lub psychologiczne dla kierowców nieprofesjonalnych jedynie przy uzyskiwaniu prawa jazdy lub w sytuacjach złamania prawa (np. przekroczenie limitu punktów karnych, prowadzenie pod wpływem alkoholu, spowodowanie wypadku).

Statystyki wypadków z udziałem seniorów – wyzwania bezpieczeństwa

Raport Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji z 2024 roku pokazuje wyraźnie, że osoby powyżej 60. roku życia stanowią istotną grupę w statystykach wypadków:

• Seniorzy spowodowali 3 866 wypadków drogowych.
• W tych zdarzeniach zginęło 339 osób, a 4 327 zostało rannych.
• Wśród rowerzystów to właśnie seniorzy byli najczęściej sprawcami wypadków.
• Co więcej, seniorzy stanowili najliczniejszą grupę ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w 2024 roku.

Analiza tych danych wskazuje na rosnące znaczenie dostosowania przepisów ruchu drogowego do realiów starzejącej się populacji, ale także potrzebę zrównoważonego podejścia, które nie dyskryminuje kierowców ze względu na wiek, lecz zapewnia skuteczne narzędzia oceny ich zdolności do bezpiecznego prowadzenia pojazdów.

Perspektywy i znaczenie nowych regulacji dla Polski i UE

Nowe przepisy UE wprowadzają bardziej elastyczny i indywidualny system oceny zdrowotnej kierowców, co pozwala państwom członkowskim na dobór najlepszych rozwiązań zgodnych z lokalną specyfiką i podejściem do bezpieczeństwa.

Dla Polski, gdzie procesy demograficzne przyspieszają, oznacza to konieczność przemyślenia i ewentualnego dostosowania krajowych regulacji, aby efektywnie reagować na potrzeby starzejącego się społeczeństwa i rosnącą liczbę seniorów na drogach.

Eksperci wskazują, że połączenie samodzielnej samooceny kierowców z obowiązkowymi badaniami lekarskimi w określonych przypadkach może stanowić optymalny kompromis między bezpieczeństwem a poszanowaniem praw osób starszych.